Landbouwmachines van de ijzertijd tot nu

Landbouwmachines van de ijzertijd tot nu

Met bewondering kijken over het hek van een modern landbouwbedrijf in de zomer is niet zo vreemd als je van techniek houdt. De tractor is uiteraard het centrale punt in al die bedrijvigheid en meer dan een vervoermiddel. Aan de voor en achterkant kunnen allerlei landbouwmachines worden bevestigd om het land te bewerken van het ploegen en zaaien tot het oogsten.

Natuurlijk wordt het resultaat van al dat zwoegen ook afgevoerd met de tractor, of het nu hooi of witlof is. Bijzonder is wel dat veel van die landbouwmachines in een beek primitievere vorm in de ijzertijd ook werden toegepast.

De scheurploeg

Wetenschappers denken dat een gemiddelde boer in de ijzertijd ongeveer 100 akkertjes had van 40 bij 40 meter. Een deel hiervan lag een of meerdere jaren braak om weer te herstellen maar de rest moest worden bewerkt met de scheurploeg of het eergetouw. Een boer die het goed voor elkaar had, kon twee ossen voor de ploeg spannen om de grond te openen, maar andere zullen het met mankracht hebben moeten doen. Een enorme klus om voor elkaar te krijgen naast alle andere activiteiten.

De eg

Als het land was omgeploegd moest het uiteraard ook weer geëgaliseerd worden en ook daar kwamen de ossen als die voorradig waren ongetwijfeld goed van pas. De vorm van de eg is in de loop van de jaren waarschijnlijk maar weinig veranderd en ook de manier waarop deze wordt gebruikt, zal behalve de machinale bewerking gelijk zijn gebleven.

Andere hulpmiddelen

Als er gekeken wordt naar delen in de wereld waar landbouwwerktuigen nog steeds met behulp van dierkracht worden gebruikt, is het waarschijnlijk dat ook in onze contreien gebruikt is gemaakt van woelstokken, klepels om het graan uit de aren te slaan, schoppen en gevorkte werktuigen voor het hooien. Maar er is nauwelijks iets achtergebleven omdat hout uiteraard in de loop der tijd volledig vergaat. Daarbij komt nog dat beschadigd of versleten gereedschap als brandhout werd gebruikt.

Mechanisatie van de landbouw

Het is een bijzondere gedachte dat er maar weinig veranderde in de landbouw tot begin 20e eeuw. In het jaar 1900 werd vrijwel alles nog met spierkracht gedaan waarbij de rol van de os vrijwel geheel was overgenomen door het paard. Maar op iedere boerderij van enige omvang waren het de knechten en de meiden die het grootste deel van het werk moesten doen. Na de Eerste Wereldoorlog kwamen de eerste echte landbouwmachines naar ons land. Deze grasmaaimachines, zelfbinders en dorsmolens werden door paarden aangedreven.

Pas na de Tweede Wereldoorlog werd de benzinemotor vooral ter aandrijving van de tractor algemeen ingezet. Wie in 2020 met bewondering kijkt naar al die glanzende moderne machines van nu, zou kunnen vermoeden dat ze in die tijd ook met dankbaarheid zouden zijn binnengehaald. De realiteit was anders. Vanaf het begin zagen de boerenarbeiders ze als een bedreiging voor hun zware werk. Er werd dan ook regelmatig een poging gedaan om de machines definitief kapot te maken. Maar ook in onze tijd weten we dat je de toekomst niet tegenhoudt. De digitalisering is onomkeerbaar.